Rozmawiamy z Sebastianem Mulińskim o nierównej walce z TEMU, Shein i konsekwencjach zalewu tanim badziewiem z Chin

jest przedsiębiorcą działającym w branży e-commerce od 2000 roku, jest współżałozycielem IAI i IdoSell, posiada doświadczenie z każdego etapu prowadzenia biznesu. Rozmawiamy z nim, bo zaczął zwracać publicznie uwagę na problem działania i błyskawicznego rozwoju w Europie chińskich platform

, które, jak przekonuje, robią to

.

"

, również dla środowiska i społeczeństwa. Nie może być tak, że gracze europejscy muszą spełnić rygorystyczne warunki i standardy a

, co chcą,

, za to korzystając z bogatego rynku" - przekonuje. Konsekwencją jest niska, wręcz podejrzana jakość. Koszty społeczne, ekologiczne, zdrowotne wynikające z takiej produkcji będziemy ponosili jako całe społeczeństwo".

Brzmi poważnie, postanowiliśmy więc porozmawiać z nim o tym na serio. Jak się okazuje, temat jest równie poważny co przyszłość motoryzacji.

Sebastian Muliński: Mnie?

Sebastian: To najtrudniejsze pytanie. Uderzamy w sam środek poczucia wolności klienta: dlaczego ktoś chce mi zakazać kupować tanio i wygodnie to, co lubię i chcę. Jednak tu mamy wielowarstwowy problem, który dotyka wiele segmentów gospodarki i społeczeństwa.

Sebastian: Przede wszystkim "tanio" ma swoją cenę. Nie ma cudów i nie ma nic za darmo. Jeżeli mamy tanie drobiazgi dostarczane samolotem cargo do Europy lub USA z Chin, to ktoś musi ponieść ich koszt. Są to ekologia, która jest dewastowana przez dostawców Shein i Temu, których najważniejszych kryterium jest cena. Niska cena, szybka dostawa, jakość musi być niska. Są to pracownicy zmuszani do pracy - oskarżenia o wykorzystywanie ludzi do pracy są bardzo częste w mediach (szczególnie głośna była sprawa Ujgórów w Chinach, którzy mieli produkować bawełnę). Koszt ponoszą wreszcie lokalni producenci, którzy stosując wysokie standardy ochrony miejsc pracy, płacy minimalnej, ekologii, bezpiecznych dla zdrowia chemikaliów, nie są w stanie konkurować z nie liczącymi się z konsekwencjami Chińczykami. Niestety szybkie i impulsywne decyzje zakupowe przynoszą wiele strat.

Sebastian: To niemożliwe u nas. Niemożliwe, żeby uczciwy przedsiębiorca zatrudnił pracowników, uczciwie im płacił, rozliczał się ze skarbówką, wywoził śmieci zgodnie z prawem, a nie do lasu. Jest takie określenie: ultra fast fashion. To jak z fast foodami: smaczne, kolorowe i szkodliwe. Tylko fast foodów jesteśmy zjeść w stanie ograniczoną ilość, a klapek, koszulek, rozmaitych gadżetów prawie nieskończoną. Więc jeszcze raz: te ceny są niemożliwe, są czasami sztucznie zaniżone nawet jak na Chiny.

Sebastian: Wiele cen jest dumpingowych, żeby zdjąć początkowe ryzyko z kupowania. Przy czymś co kosztuje przysłowiowe grosze i jest wielokrotnie tańsze niż normalna oferta w Europie, znika praktycznie opór przed ryzykiem czy towar do nas dojdzie czy nie. To sprzyja łatwemu podjęciu decyzji. Potem kolejne algorytmy, jak w przypadku social mediów (szczególnie TikTok) wciągają w serię zakupów, podbijając cenę i tworząc swoistą spiralę. To jest tak zaplanowane, że niewiele różni się od hazardu.

Unia chroni konsumentów przed takimi praktykami. Kwestie promocji, pokazywania cen i fake'owych opinii są regulowane dyrektywą Omnibus. A Shein i Temu działają tak, jakby po prostu nie podlegały tym regulacjom.

Sebastian: W sklepie wchodzimy, kupujemy i wychodzimy. Tu wchodzimy i nie ma środka, końca ani wyjścia. Za każdym rogiem czeka coś nowego, To zespół zachęt i bodźców które wciągają cię w grę, obiecują nagrody, dbają o twój poziom dopaminy i poczucie, że coś ci umyka. Często użytkownikami aplikacji są dzieci, które korzystają z telefonów swoich lub dorosłych, a dzieci są niezwykle podatne na takie mechanizmy i ze względu na biznes są niezwykle łakomym kąskiem. Je szczególnie powinniśmy chronić.

Sebastian: Mechanizmy są znane, stosowała je Meta w Instagramie, do perfekcji doszedł TikTok, ale nawet już Kahneman i cała ekonomia behawioralna jest pełna przykładów. Wiemy, że da się tak manipulować ludźmi, szkodzić środowisku i wyzyskiwać. Tylko na końcu jest jakaś etyka, której jako społeczeństwo zachodnie nie chcemy porzucać.

Sebastian: Tędy też. Jeżeli jeszcze zakupy są z pogwałceniem środowiska, prawa, zagrożeniem dla naszych firm, to wiemy, że to groźne zjawisko, to można się tak bronić.

Sebastian: Nie wierzę w cuda i zrywy konsumenckie w postaci bojkotów. Wierzę, że powinna wykształcić się większa świadomość, że niska cena, to wysokie ryzyko i duży koszt w innych miejscach. Ale olbrzymia praca leży po stronie organizacji przedsiębiorców, konsumentów i administracji w edukowaniu ludzi. Tak, jak to miało to miejsce w przypadku profilaktyki antynikotynowej. Papierosy też były kiedyś tanie, łatwo dostępne, i po cichu kierowane tak, żeby uzależniać już dzieci. To nie jest coś, czego możemy zakazać, musimy apelować i przekonywać, jednocześnie dociskać śrubę tym, którzy grają bez zasad, żeby wyrównywać szanse na rynku.

Sebastian: Przede wszystkim mówimy tu o zakupach kompulsywnych, takich, które przyszły nam do głowy dopiero jak zobaczyliśmy reklamę. To inna sytuacja, kiedy chcemy kupić koszulkę na lato i szukamy takiej, która będzie nam pasowała ceną i jakością. To są zwykłe zakupy. Kompulsywne są wtedy, kiedy myśl o zakupie koszulki wpada nam do głowy, w reklamie pojawiła się taka ze śmiesznym nadrukiem albo w śmiesznej cenie. A kiedy chcemy kupić, pojawia nam się reklama słuchawek z podobnym motywem i kupujemy jeszcze obieraczkę do warzyw, chociaż jedną już mamy.

Sebastian: Nie ma granicy. Jeżeli coś zostało wyprodukowane poniżej kosztów i tak, żeby prawie od razu było śmieciem, to jest to "ultra fast fashion". Nieważne, czy to klapki czy lampka na biurko.

Sebastian: Nie, bo to nie znaczy, że znikną tanie ubrania czy gadżety. One były i będą. Ale koszty ultra fast fashion jak najbardziej uderzają w najbiedniejszych. Kiedy obrywają uczciwi przedsiębiorcy, to w końcu padają. Nie zatrudniają pracowników, którzy mogliby dostać uczciwe pensje i warunki pracy. Kiedy nie ma pracy i upada taka gałąź biznesu, wszyscy zrzucamy się na zasiłki dla bezrobotnych. A nie zrzucają się firmy, które u nas sprzedają, bo swoimi podatkami zasilają rząd Chin.

Sebastian: To nie ja pierwszy na to wpadłem. Problem jest naprawdę szeroki i na serio uważam, że należy porównywać to do branży tytoniowej: reklamy były wszędzie, można było palić latami a konsekwencje były później. Motorem tego biznesu również było planowane uzależnianie klientów, a choroby płuc były kosztem dla ochrony zdrowia, na którą zrzucaliśmy się wszyscy. No i papierosy same w sobie były bardzo tanie. Nawet kiedy kosztowały 5 zł, producent wciąż świetnie zarabiał. Pomogły dopiero edukacja, rosnąca akcyza i regulacje.

Sebastian: Nie sądzę. Nawet kiedy przyszli giganci tacy jak eBay czy Amazon, nie było trzęsienia ziemi. Jesteśmy dość stabilni i jako rynek, i jako branża. Ale ważne zastrzeżenie: tamci gracze musieli trzymać się naszych reguł. Taki Amazon może postawić sobie w Polsce magazyn, ale musi stosować zasady BHP, polskie prawo pracy i płacić przynajmniej tyle, ile wynosi minimalna. A chińscy gracze tych reguł nie tylko nie przestrzegają, łamią je tam, gdzie to możliwe: u siebie.

Sebastian: To co wyżej, z papierosami się udało. Uczymy się powoli, ale się uczymy. Mam tylko nadzieję, że tym razem nie zajmie to 50 lat. I to nie musi być wyrzeczenie, to będzie ulga.